Maksymilian I "Ostatni Rycerz" Habsburg (urodzony w Burg zu Neustadt, 22 marca 1459 roku, zmarł w Wels, 12 stycznia 1519 roku) herb
Syn Fryderyka III (V) Habsburga, arcyksięcia Austrii, księcia Styrii, Karyntii, hrabiego Tyrolu, króla niemieckiego, cesarza rzymskiego i Eleonory Robertyng-Capet-Bourgogne-Alfonsina-Aviz, córki Edwarda I Robertyng-Capet-Bourgogne-Alfonsina-Aviz, króla Portugalii.
Książę Burgundii de jure uxoris, hrabia palatynatu Burgundii de jure uxoris, książę Brabancji, Geldrii, Limburga, Lotaryngii i Luksemburga, margrabia Namur, hrabia Artois, Charolais, Flandrii, Hainaut, Holandii, Zelandii i Zutphen, Hennegau, margrabia Namur od 5 stycznia 1477 roku do 27 marca 1482 roku, król Niemiec - proklamowany 16 lutego 1486 roku, koronowany 19 sierpnia 1493 roku, panował do 12 stycznia 1519 roku, arcyksiążę Dolnej i Górnej Austrii, hrabia Tyrolu od 1490 roku do 12 stycznia 1519 roku, antykról Węgier jako Miksa od 17 listopada 1490 roku do 7 listopada 1491 roku, arcyksiążę Austrii Wewnętrznej, książę Styrii, Karyntii i Karnioli od 19 sierpnia 1493 roku do 12 stycznia 1519 roku, cesarz-elekt rzymski od 4 lutego 1508 roku do 12 stycznia 1519 roku. Arcyksiążę Górnej Austrii od 12 stycznia 1519 roku.
Tytulara: z łaski Bożej uświęcony cesarz rzymski, po wieki August, król Niemiec, Węgier, Dalmacji, Chorwacji, etc., etc. arcyksiążę Austrii, książę Burgundii, Lotaryngii, Brabancji, Styrii, Karyntii, Karnioli, Limburga, Luksemburga, Geldrii, landgraf Alzacji, książę Szwabii, hrabia Habsburga i Hennegau, uksiążęcony hrabia Burgundii, Flandrii, Tyrolu, Gorycji, Artois, Holandii, Zelandii, Ferreti, Kyburga, Namur i Zutphen, margrabia Świętego Cesarstwa Rzymskiego, Enns i Burgau, pan Fryzji, na Marchii Wendyjskiej, Mechelen, Port Naon i Salin etc.
19 grudnia 1490 roku w Rennes poślubił (per procura) (w 1491 roku unieważnione) Annę Capet-Dreux-Montfort (urodzona w Nantes, 25 stycznia 1477 roku, zmarła w Blois, 9 stycznia 1514 roku) księżną Bretanii, córkę Franciszka II Capet-Dreux-Montfort, księcia Bretanii i Margerity de Foix-Grailly, córkę Gastona IV de Foix-Grailly, hrabiego Foix, wicehrabiego Béarn. W Ghent, 19 sierpnia 1477 roku poślubił Marię Robertyng-Capet-Valois (urodzona w Brukseli, 13 lutego 1457 roku, zmarła od upadku z konia w Bruges, 27 marca 1482 roku) księżną Burgundii, Brabantu i Limburga, hrabina Flandrii, Artois, córkę Karola I Robertyng-Capet-Valois, księcia Burgundii i Izabeli Robertyng-Capet-Bourbon, córki Karola I Robertyng-Capet-Bourbon, księcia de Bourbon. 1 grudnia 1493 roku w Mediolanie (per procura), 16 marca 1494 roku w Tyrolu (pro futuro) poślubił Blankę Marię Sforza (urodzona Mediolanie, 5 kwietnia 1472 roku, zmarła w Innsbruku, 31 grudnia 1510 roku) córkę Galeazza Marii Sforza, księcia Mediolanu i Bony Sabaudzkiej, córki Ludwika I, księcia Sabaudii.
Jeden z głównych twórców potęgi rodowej Habsburgów.
W 1477 roku poślubił Marię księżnę Burgundzką, córkę Karola "Łysego". Poskutkowało to wybuchem wojny o sukcesję burgundzką. W 1479 roku bitwie pod Enguinegatte pokonał Ludwika XI, który próbował wcielić Burgundię do Francji. Po śmierci Marii w 1482 roku stany niderlandzkie odmawiały uznania władzy Maksymiliana i jego syna, Filipa. Maksymilian stłumił powstanie, które wybuchło w Utrechcie i opanował sytuację. Nieprzyjazne okoliczności zmusiły go jednak do zawarcia układu między nim, stanami Niderlandów i Ludwikiem XI w Arras w 1482 roku. Na mocy tej umowy córka Maksymiliana, Małgorzata Habsburg, miała poślubić delfina Francji, Karola, i otrzymać w posagu Artois i France-Comté (Hrabstwo Burgundzkie).
W 1490 roku hrabia Tyrolu Zygmunt Habsburg zrzekł się władzy, a hrabstwo odziedziczył Maksymilian.
W 1490 roku Maksymilian zaaranżował swoje małżeństwo z córką księcia Bretanii, Anną. Tymczasem król Francji Karola VIII zajął Bretanię i sam ożenił się z Anną. Małgorzatę Austriacką odesłał do ojca, naruszając warunki traktatu w Arras. Maksymilian nie zareagował, ponieważ przyciągnęły jego uwagę sprawy polityki wschodniej. W 1494 roku Karol VIII przygotowywał się do wyprawy do Neapolu. Zawarł, więc z Maksymilianem I traktat w Senlis - zrzekł się Artois i Franché-Comte uzyskanych przez jego ojca. W tym samym roku Maksymilian I poślubił Biankę Marię, córkę księcia mediolańskiego Galeazzo Sforzy. W 1495 roku doprowadził do małżeństwa jego syna, Filipa, z Joanną "Obłąkaną", córką Izabeli I Kastylijskiej i Ferdynanda III Aragońskiego. Związek ten zapewnił Habsburgom sukcesję w Hiszpanii i na Sycylii.
W 1486 roku został wybrany na króla rzymskiego podczas zjazdu elektorów we Frankfurcie nad Menem. Koronował się w Akwizgranie. W 1493 roku Fryderyk III zmarł a Maksymilian I przejął tytuł cesarza rzymskiego. W 1507 roku wyprawił się do Włoch po koronę cesarską. Ponieważ Wenecjanie, zupełnie niezależni od cesarskiej władzy, nie przepuścili Maksymiliana przez swoje ziemie, a papież Juliusz II Medyceusz nie chciał go koronować. W 1508 roku w Trydencie Maksymilian przyjął tytuł "wybranego cesarza rzymskiego" (niem. Von Gottes Gnaden Erwahlter Romisches Kaiser, łac. Dei gratia romanorum imperator electus semper augustus). Oznaczało to, że odtąd wybrany przez elektorów Rzeszy król niemiecki automatycznie uzyskuje prawa do korony cesarskiej i nie musi nawet koronować się w Rzymie.
Maksymilian interesował się głównie powiększaniem domeny dynastycznej Habsburgów, sprawy niemieckie przyciągały jego uwagę tylko, gdy zmuszała go do tego sytuacja. W 1489 roku, podczas obrad Sejmu Rzeszy we Frankfurcie, Maksymilian I (który zabiegał o wsparcie go w czasie wojny w Niderlandach) obiecał książętom ustanowienie cesarskiego sądu najwyższego, a w czasie następnego sejmu w Norymberdze w 1491 roku zapowiedział wprowadzenie wiecznego pokoju ziemskiego. Podczas sejmu w Wormacji w 1493 roku (zwołanym w celu wypowiedzenia wojny Francji) Maksymilian I przyjął niektóre postulaty reformy Rzeszy (Reichsreform), sformułowane przez arcybiskupa-elektora Moguncji, Bertholda Hannenberga. Wprowadzono powszechny wieczny pokój ziemski (Ewiger Reichslandfrieden), zakazano prowadzenia wojen prywatnych i ustanowiono stały podatek uiszczany na rzecz cesarza (niem. Geheimer Pfenig). Maksymilian I utworzył także Cesarską Radę Nadworną (Reichshofrat) w Wiedniu, która miała pełnić rolę centralnej instytucji sądowniczej i administracyjnej dla Niemiec.
W 1499 roku Maksymilian I zwołał kolejny sejm, w związku z kolejnym konfliktem z Francją. Książęta znów zażądali przeprowadzenia reform: utworzono Sąd Kamery Rzeszy (Reichkammergericht) i Regiment Rzeszy (Reichregiment), czyli nowy sąd najwyższy i nowy rząd cesarski, złożony z cesarza i książąt. Maksymilian, obawiając się ograniczenia swojej władzy, paraliżował działania nowej rady nie pojawiając się na jej obradach. Jeszcze w XVI wieku rząd stracił znaczenie i przestał funkcjonować.
Książęta wysuwali kolejne postulaty, ale podczas Sejmu w Kolonii w 1505 roku okazało się, że opozycja względem cesarza została znaczenie osłabiona (zmarł Berthold Moguncki, a pozycja samego cesarza umocniła się dzięki sukcesom na arenie europejskiej). Sejm przyznał Maksymilianowi pieniądze i posiłki na działania wojenne na Węgrzech, a debata w sprawie reform ustrojowych straciła na dynamice. W 1507 roku Sejm w Konstancji uchwalił, że Reichskammergericht będzie działał na stałe jako najwyższy sąd odwoławczy Cesarstwa, ustanowił stały podatek na działalność owej instytucji i przyznał Maksymilianowi wsparcie na wyprawę do Włoch. Sejmy w 1500 i 1512 roku (w Kolonii) ustaliły podział Cesarstwa na Okręgo Rzeszy (Reichkreize) z własnymi instytucjami samorządowymi. Na sejmach w Moguncji w 1517 roku i w Augsburgu w 1518 roku książęta zgłaszali żądania następnych reform administracyjnych w Niemczech. Śmierć cesarza nie pozwoliła zrealizować tych zamierzeń.
W aktach sejmu z 1512 roku pojawiła się po raz pierwszy w historii Niemiec nazwa "Święte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego" (niem. Heiliges römisches Reich deutcher Nation). Świadczyło to o identyfikowaniu przez książąt Cesarstwa z Niemcami, "zawłaszczeniu" instytucji cesarskiej przez Niemcy.
Cesarz wspierał też reformy uniwersytetów w Wiedniu, Ignolstadt i Fryburgu.
W 1499 roku doszło do nowej wojny z kantonami szwajcarskimi. Habsburgowie nie rezygnowali ostatecznie z prób przywrócenia w Szwajcarii swojej władzy. Autonomiczne kraje Związku Szwajcarskiego odmówiły podporządkowania się władzy cesarskiej i płacenia podatków cesarzowi. Wojsko cesarskie dowodzone przez Henryka Fürstenberga przegrało w bitwie pod Dornach. Maksymilian musiał ulec i zawarł ze Szwajcarami pokój w Bazylei, który nadawał kantonom faktyczną niezależność, choć pozostały formalnie częścią Świętego Cesarstwa Rzymskiego (do roku 1648).
Maksymilian I zaangażował się w wojny włoskie z nadzieją na odzyskanie dla Cesarstwa ziem podporządkowanych Republice Weneckiej i hamowania ekspansji francuskiej. W 1495 roku Maksymilian I zawarł z Wenecją, Papiestwem, Hiszpanią i Mediolanem, Ligą Wenecką mającą na celu likwidację francuskich wpływów we Włoszech i wysłał swoje wojska przeciw Karolowi VIII (bitwa pod Fornouvo). W 1509 roku Maksymilian I przystąpił do Ligi Świętej w Cambrai, sojuszowi Papiestwa, Francji, Czech-Węgier, Modeny, Mantui, Florencji i Hiszpanii przeciwko Wenecji. Wojska cesarskie zajęły Weronę, Padwę, Wicenzę i Bassano. Po załamaniu się Ligi i późniejszych klęskach ofensywy niemieckiej i francuskiej na ziemiach weneckich, cesarz zdecydował się na rozejm. W 1516 roku zawarł z Wenecją pokój w Brukseli.
Maksymilian I rywalizował z Jagiellonami na polu walki o sukcesję czeską i węgierską. Sprzeciwiał się także oderwaniu Prus od Państwa Krzyżackiego i podporządkowaniu ich Polsce (pokoje polsko-krzyżackie w 1466 roku i 1515 roku).
Po śmierci króla węgierskiego Macieja Korwina w 1490 roku Maksymilian odzyskał Austrię (okupowaną przez Węgrów) i wysunął swoją kandydaturę na tron węgierski. Brak funduszy na opłacenie wojsk zaciężnych i ich bunt nie pozwolił na kontynuację akcji zbrojnej na Węgrzech. W 1491 roku król niemiecki powrócił na Węgry wykorzystując spór o koronę węgierską między Władysławem I Jagiellończykiem a Janem I Olbrachtem, synami Kazimierza IV Jagiellończyka, króla Polski. Władysław I Jagiellończyk był zmuszony podpisać układ w Preszburgu, który stanowił, że Habsburgowie przejmą Czechy i Węgry w razie jego bezpotomnej śmierci. W 1506 roku sejm węgierski opowiedział się przeciw sukcesji Habsburgów, toteż Maksymilian ponownie wkroczył na Węgry i zajął Sopron. Podpisano traktat w Wiedniu, potwierdzający wcześniejsze ustalenia.
W 1514 roku Maksymilian zawarł sojusz wymierzony przeciw Polsce i Litwie z wielkim księciem moskiewskim, Wasylem III. Fakt ten skłonił Jagiellonów do zacieśnienia układów z Habsburgami - zjazd wiedeński. Maksymilian, nie bardzo interesujący się problemami Niemiec, wydał nawet akt przyznający Ludwikowi prawa do sukcesji w Niemczech, choć cesarz nie posiadał takich kompetencji (tron cesarski był elekcyjny). Zawarte później małżeństwo Ferdynandem I Habsburgiem z Anną Jagiellonką zapewniło Habsburgom dziedziczenie w Czechach i na Węgrzech po śmierci Ludwika II w 1526 roku. Zjazd wiedeński uregulował też stosunki polsko-niemieckie: cesarz uznał układy pomiędzy Polską a Krzyżakami i zerwał współpracę z Moskwą.
W zawarciu traktatów w Wiedniu dużą rolę odegrał (obecny podczas zjazdu) kanclerzem wielkim litewskim Mikołaj Radziwiłł. W uznaniu zasług cesarz w 1518 roku nadał mu dziedziczny tytuł księcia Rzeszy.
W 1494 roku Maksymilian I zaapelował do katolickich władców o organizację krucjaty przeciw Turkom Osmańskim. Plan się nie powiódł, bowiem państwa europejskie zajęte były walkami we Włoszech, a król francuski planował własną krucjatę. W 1517 roku Turcy podbili Syrię, Palestynę i Egipt, odgradzając Europę od szlaków handlowych na Wschód. 1518 roku na Sejm Rzeszy w Augsburgu Maksymilian próbował znowu przygotować wyprawę przeciw Turkom, jednak książęta nie zgodzili się na nowe podatki, ponieważ pomysł obciążenia Niemiec kosztami planowanej wojny zgłaszał papież, co godziło w niezależność Cesarstwa od Papiestwa. Przybył tam poseł polski Erazm Ciołek. Omawiał on z Maksymilianem I warunki udziału Polski i Litwy w owej krucjacie, do której jednak nie doszło w obliczu śmierci cesarza.
W 1500 roku Maksymilian I przeprowadził na sejmie w Augsburgu ogłoszenie Cyganów zagrożeniem dla chrześcijaństwa. W 1517 roku Marcin Luter ogłosił swoje tezy o kryzysie Kościoła Katolickiego. W 1518 roku został wezwany na sejm w Augsburgu, gdzie tłumaczył się przez legatem papieskim, kardynałem Kajetanem z Gaety. Maksymilian nie podjął żadnych kroków przeciw Lutrowi, ponieważ w jego obronie stawał elektor saski Fryderyk "Mądry", a cesarz liczył na zgodę książąt na nałożenie podatków w celu sfinansowania krucjaty oraz na elekcję jego wnuka, Karola V, na władcę Niemiec. Ponadto Maksymilian dopuszczał możliwość posłużenia się Lutrem w przetargach z papieżem Leonem X Medyceuszem.
Maksymilian na próżno starał się o dziedziczkę Bretanii - ubiegł go król Francji Karol VIII, potem spodobał mu się plan poślubienia bogatej bratanicy mediolańskiego władcy Ludwika Sforzy, zwanego Maurem. Bianka Maria Sforza uchodziła za klejnot wśród dam, które chętnie podzieliłyby łoże z pięknym Maksymilianem. Jej uroda i wykształcenie były dla konkurenta do pewnego stopnia bez znaczenia. Nie tęsknił do nowej żony, chodziło mu wyłącznie o lśniące dukaty.
Żródła:
Maksymilian I Habsburg "w Wikipedii"
Maximilian I von Habsburg "RODOVID"
"CESARZOWE HABSBURGÓW" - autor: Sigrid-Maria Größing, Warszawa 2018
18-06-2022
31-12-2021
20-05-2020
19-05-2020